Wat is een pantograaf en hoe werkt het?

Een pantograaf is een stroomafnemer die vrachtwagens kunnen gebruiken om elektriciteit direct van bovenleidingen op te pikken. Dit systeem werkt vergelijkbaar als treinen en trolleybussen. Wanneer een vrachtwagen met pantograaf zich onder een bovenleiding bevindt, wordt de pantograaf omhoog gebracht om contact te maken. De elektriciteit die zo wordt opgepikt, kan direct de elektromotor van de truck aandrijven en tegelijkertijd de accu opladen, waardoor de actieradius van de vrachtwagen wordt vergroot.

De testperiode in Duitsland

Zoals je kon lezen heeft Duitsland tussen 2019 en 2024 een test uitgevoerd waarbij vrachtwagens met zo’n pantograaf over drie trajecten reden. Dit gebeurde op de A1 tussen Lübeck en Reinfeld, de A5 bij Frankfurt en de B462 bij Gaggenau. Op deze trajecten werden masten geplaatst waaraan de bovenleiding werd bevestigd. Het doel van de test was om te onderzoeken of dit systeem een duurzame oplossing kon zijn voor lange afstandstransport.

Waarom werd de test stopgezet?

Hoewel het idee van een elektrische snelweg met een pantograaf vrachtwagen veel potentie had, bleek het systeem uiteindelijk niet rendabel. Echter werd de test op 31 december 2024 stopgezet en de Scania vrachtwagens keerden terug naar Zweden. De hoge kosten speelden hierin een grote rol. Alleen al de vijf kilometer testtraject op de A1 zou ongeveer 30 miljoen euro hebben gekost. Voorlopig blijven de installaties staan, zodat de testresultaten verder geanalyseerd kunnen worden. Ook de snelle vooruitgang in batterijtechnologie bij elektrische vrachtwagens maakt de noodzaak voor een bovenleiding steeds kleiner. Zo kan de eActros 600 van Mercedes-Benz al 500 kilometer rijden met een volledig geladen vracht van 40 ton. Volvo en Renault Trucks hebben eveneens trucks aangekondigd die tot 600 kilometer kunnen halen op een acculading. Hierdoor wordt de noodzaak voor een dergelijke infrastructuur steeds minder urgent.

Is een pantograaf vrachtwagen nog relevant?

Hoewel het testen van de pantograaf op vrachtwagens interessante inzichten heeft opgeleverd, is het dus de vraag of deze technologie nog toekomst heeft. De bouw van een infrastructuur met bovenleidingen is extreem kostbaar en tijdrovend. Bovendien moet het wegennetwerk grootschalig worden aangepast om een dergelijk systeem breed inzetbaar te maken. In plaats daarvan lijkt de focus nu te verschuiven naar het verbeteren van de laadmogelijkheden voor elektrische vrachtwagens. Denk aan snellaadstations langs belangrijke transportcorridors, waar chauffeurs tijdens hun verplichte rustpauze hun truck kunnen opladen.

Wat betekent dit voor Nederland?

Ondanks het eindigen van de test in Duitsland, wordt in Nederland nog steeds gekeken naar de mogelijkheden van dit systeem. Minister Madlener van Infrastructuur en Waterstaat wil een proef starten tussen de Rotterdamse haven en Antwerpen of Venlo. De financiering zou deels moeten komen uit de vrachtwagenheffing, die in 2026 wordt ingevoerd en naar verwachting 1,6 miljard euro zal opleveren. De aanleg van 180 kilometer elektrische snelweg zou naar schatting 600 miljoen euro kosten, waarbij het kabinet bedrijven wil laten meebetalen.

Een slimme investering of een dure vergissing?

Critici stellen dat investeren in een pantograaf vrachtwagen systeem inmiddels achterhaald is. De snelle ontwikkeling van accutechnologie maakt langeafstandsritten op elektriciteit steeds haalbaarder zonder een bovenleiding. Het geld dat nodig is voor de aanleg van de infrastructuur zou wellicht beter geïnvesteerd kunnen worden in het uitbreiden van snellaadstations en het verbeteren van de logistieke infrastructuur voor elektrische vrachtwagens.